Przy zbiegu ulic Kościuszki i Marcinkowskiego znajduje się tablica upamiętniająca zamordowanych. W budynku mieściła się Komenda Powiatowa Policji Państwowej w okresie międzywojennym. W budynku tym pełnili wcześniej służbę, a potem byli przetrzymywani jako aresztanci policjanci, którzy konwojowali zatrzymanych Niemców i wyrokiem Niemieckiego Sądu Specjalnego w Poznaniu zostali skazani na karę śmierci.
Ich jedyną winą było to, że wraz z napaścią Niemiec na Polskę otrzymali rozkaz przetransportowania zatrzymanych Niemców i ich sympatyków z powiatów przygranicznych chodzieskiego, czarnkowskiego i obornickiego na trasie Gniezno – Bereza Kartuska. Wśród konwojentów byli zarówno zawodowi policjanci jak i osoby zmobilizowane na wypadek wojny, które otrzymały przydział do policji w Chodzieży.
I rozkaz swój wypełnili jak potrafili najlepiej. Ostrzeliwani przez lotnictwo niemieckie, oddziały wermachtu, pokonując codziennie około 40 kilometrów podążali do wyznaczonego celu, chroniąc konwojowanych przed gniewem ludności cywilnej za popełnione przez Niemców zbrodnie – chociażby takie jak ostrzeliwanie z samolotów uciekających przed wojną ludzi. Konwój internowanych ze względu na działania wojenne i dotarcie Niemców pod Warszawę został rozwiązany w Morach niedaleko Warszawy.
Policjanci wypełniając powierzone im obowiązki zapłacili cenę najwyższą – oddali swoje życie. Zostali oskarżeni o śmierć 26 Niemców, którzy zginęli głównie za sprawą działania niemieckiego lotnictwa i wojska. Część Niemców złożyła skargi na policjantów, których posądzono o przestępstwa wobec konwojowanych osób. Na początku stycznia 1940 roku aresztowano 28 policjantów i po przeprowadzonym śledztwie wytoczono proces przed hitlerowskim sądem specjalnym w Poznaniu. Niemiecki Sąd Specjalny 4 września 1941 roku skazał 18 policjantów na karę śmierci przez zgilotynowanie w więzieniu przy ul. Młyńskiej w Poznaniu. Proces trwał jeden dzień, skazani nie mieli prawa do odwołania się od wyroku.
Po ogłoszeniu wyroku policjantów w białych koszulach z zawieszonymi na piersiach blaszanymi tablicami z numerami skazańców, przywieziono do Chodzieży. Obwożeni byli w wozach drabiniastych po mieście i po innych okolicznych miejscowościach. Karę śmierci wykonano 17 i 18 września 1941 roku. Ciał nie wydano rodzinom.
W uroczystości uczestniczyli uczniowie klasy III b wraz wychowawcą.
Rys historyczny – dr Marek Fifer
Fotorelacja z chodzieskiej uroczystości:
